Гапнинг рости, бу ўта жирканч ва дилга ғашлик солувчи мавзу ҳақида ёзишга анчагача қўлим бормай юрди. Аммо теварак-атрофдабунга ўхшаш воқеаларнинг тобора урчиб-кўпайиб бораётгани, жамиятдаги кўзи очиқ кишиларнинг, илм аҳлларининг бундан қаттиқ хавотирга тушаётганлариникўргач, энди бу ҳақда сукут сақлаб туриш ҳам катта хато бўлишини англаб етдим. Хижолатлик ва истиҳолалардан сўнг нохушлик билан бўлса-да, қўлга қалам олишга мажбур бўлдим. Ёзмоқчи бўлаётганим воқеалар инсон зотига номуносиб, разолатга тўла бўлгани учун сиз, муҳтарам ўқувчилардан ҳам узр сўрайман.
Бундан йигирма йилча муқаддам Наманганда чиқадиган бир газетада муҳаррир эдим. Бир куни таҳририятга бир кишидан ғалати мактуб келиб қолди. Уни ёзган киши ҳозиргача қулоққа чалинмаган қалтис ҳолатга тушиб қолгани учун нима қиларини билмай, таҳририятдан маслаҳат сўраган экан. Воқеанинг тафсилотлари шундай эди: мактуб эгасининг ёлғиз қизи икки йилча олдин бир хонадонга келин бўлиб тушган. Бир йил турмуш қилишганидан кейин куёв “пул ишлаб келгани” бошқа юртга кетибди. Уйда куёвнинг сўққабош отаси, мактабда ўқийдиган синглиси ва келинбола қолишибди. Қайнона бўлмиш тўйларидан анча олдин саратон касалидан вафот этган, қайнота “муносиб хотин топилмаяпти” деган баҳонада янги хотин олишни пайсалга солиб келаётган экан. Ўғли хорижга кетганидан кейин кўп ўтмай, қайнота бўлар-бўлмас нарсаларни баҳона қилиб, келиннинг уйига кириб келадиган, у билан суҳбатлашиб ўтирадиган одат чиқарибди. Бошда келин “ёлғиз одам, зерикиб гаплашгани суҳбатдош топа олмай кираётган бўлса керак” деган яхши гумонга боради. Кейинчалик ана шу “беозоргина” суҳбатлар ғалатироқ тус ола бошлайди: қайнота келинига суқланиб қарайдиган, кўпинча қизи мактабдалигида келинга “илмоқли” сўзлар ташлайдиган бўлиб қолади. Шунда ҳам келин бўлаётган ишларга тушунмай, хизматини қилиб юраверади.
Бир куни қайнота ҳеч ким йўқлигида “курагимни бир қашлаб қўйсангиз” деб кириб келади. Ҳеч нарсадан хабарсиз келин қайнотанинг курагини қаший бошлайди. Шунда қайнота ҳарсиллаб-пишиллаб келинига тажовуз қилишга ўтади, уни ўпмоқчи, ҳирсини қондирмоқчи бўлади. Шунда келин “дод” солиб, ҳовлига отилади, дағ-дағ титраганича қайнотани инсофга чақиради. “Агар яна шундай беҳаёлик қилсангиз, уйимга кетиб, ҳаммасини айтиб бераман”, деб қўрқитмоқчи ҳам бўлади. Аммо қайнота бу гаплардан кейин ҳам ақлини топмайди. “Агар ҳозир айтганимга кўнмасанг, эринг келганида сени бир йигит билан тўшакда ушлаб олганимни унга айтиб, шармандангни чиқараман” деган пўписага ўтади. Бу фожиадан боши қотиб қолган қизнинг отаси: “Энди нима қилай, ҳаммасини маҳалласига айтиб, қудамни фош қилайми ёки қизимни тинчгина ажратиб олайми? Эр-хотин шунақанги аҳил яшашадики, ажратиб юборгани ҳам ҳайронман. Индамай кетаверай десам, қудам қизимнинг номини ва иффатини булғаб қўйиши ҳеч гап эмас, шунга маслаҳат беринглар.
Ҳаётда биринчи бор дуч келинаётган бу воқеага бошимиз қотиб, нима маслаҳат беришни ҳам билмас эдик. Бунда кимни айблашга ҳам ҳайрон эдик. Ниҳоят маслаҳатлашиб, бу ҳақда мақола ёзишни, “нозик” нозик” масалани кўпчиликнинг ҳукмига ҳавола қилишни лозим кўрдик. Мақола ёзилиб, чоп этишга тайёр бўлганида бундан хабар топган бир уламо ишхонамизга келиб, уни газетада чиқармаслигимизни қаттиқ туриб илтимос қилдилар. Қилғиликни қилиб, шарманда бўлишдан қўрққан ўша беномус у кишини бизга воситачиликка юборган бўлса керак, деб тахмин қилиб турувдик, йўқ, гап бошқа ёқда экан. Дин олими “Агар бу нарсани кўпчиликка ҳавола қилсанглар, одамлар орасида, айниқса беномус кимсалар ўртасида “Демак, бундай ифлосликни қилса бўлар экан-да” деган кайфият пайдо бўлиши, хулласи у ёмон ибратга хизмат қилиб қолиши мумкин бўлади, дедилар. Бу маслаҳат жўяли туюлиб, мақолани босишдан воз кечдик.
Бугунга келиб, ўшанда мақолани вақтида босмай, қаттиқ адашганимизни ҳис қилмоқдаман. Сабаби, ўша пайтда бу нарсани овоза қилишда эҳтиёткорлик ва андиша қилиб, яранинг газак олиб кетишига сабабчи бўлиб қолмадикмикин, деган хаёлга ҳам бордик. Гапнинг лўндасини айтадиган бўлсак, бундай ифлос ишлар бугунги кунда анча “илдиз отиш”га улгуриб бўлибди. Буни сайтга келаётган айрим шахсий саволлардан ҳам билса бўлади:
“Ассалому алайкум! Аёл киши ўз қариндошлари билан, масалан аммасининг ўғли, тоғаси, амакиси ва бошқалари билан қучоқлашиб ёки ўпишиб кўришиши мумкинми? Бу нарса тобора оммалашиб кетяпти. Шундай кўришиш борасида шариатимиз нима дeйди?”
“Бир танишим ўзидан тўрт ёш катта бўлган келинойиси билан хуфёна кўришиб юришибди. “Телеграм”да гаплашиб, гоҳида учрашиб, ўпишиб юришипти. Келинойисининг эри бор, танишимнинг ўзи ҳам оилали. Мен бир-икки насиҳат қилиб гапирсам, «бизлар зино қилмаяпмиз-ку, қилмаймиз ҳам. Шунчаки юрибмиз опа-укадай бўлиб» деб насиҳатимни олмаяпти. Танишим ўз машинасида келинойисини анча-мунча хизматларини қилиб юради, шу орқали булар бир-бирига шундай муомалада бўлиб кетишибди. Илтимос, нима маслаҳат берасизлар, унга буни қандай тушунтирай?”.
“Хотиним бир йилдан ортиқроқдан буён “Одноклассники”да номаҳрам бир киши билан ёзишма олиб бораётган экан, ҳатто бир неча бор унинг машинасига тушган,уйига бориб учрашган ҳам экан. Лeкин “фаҳш ишга яқинлашмаганман” дeб онасини ўртага қўйиб қасам ичяпти. Нуқул “уни акамдек кўрганман”, дейди. Энди ўзига “ака” топиб олган шундай хотин билан бирга яшаш мумкинми? Олдинлари унга хотиним дeб бошқача, яхши кўз билан қарардим, ҳозир фоҳишани кўраётгандай бўляпман. Нима қилай, ажрашайми ёки ҳаммасини унутиб, турмушимизни давом эттирайми?Маслаҳат беринглар”.
Юқоридаги катта дард ва ҳасратлар билан берилган саволлардан ҳайратимиз ва нафратимиз совимай туриб, танишлар, ҳамкасблар булардан ҳам даҳшатлироқ воқеаларни сўзлаб беришди. Олдинроқ Самарқандда бир расво одамнинг ўз қизига кўз олайтиргани, кўпдан буён уни зўрлаб юрганини ёзишганида, гапнинг рости, ишонишни ҳам, ишонмасликни ҳам билмай қолган эдик. Яқинда водий туманларидан бирида содир бўлган мана бу воқеа эса ҳар қандай одамнинг ақлини шошириб, ғазабини тошириб қўйиши мумкин: Бир оила балоғатга етган ўғлини уйлатиб, яқин орада яна бир ўғилнинг тўйи борлиги заруратидан чалароқ битган “участка”га янги келин-куёвни кўчириб чиқаришади. Ёш оила олти ойгина ўша ерда ҳаёт кечиргач, куёв пул топиш мақсадида Россияга ишлагани кетади. Келин ҳовлида ёлғиз қолмаслиги учун куёвнинг ўн бешга кирган укасини “пойлоқчилик”качиқаришади. Ҳали ёш келинликнинг нашъу намосини суришга улгурмай, эридан ярим йилдаёқ “ажраб қолган” келин бўй етган йигитчани ўзига ўргатиб олади. Улар бир йилча худди эр-хотинлардай яшаб юришади. Бу орада сир очилиб, бундан хабар топган ота ўзини қайга уришни билмай, ҳар томонга зир югуриб қолади. Имомлардан бу қалтис ишнинг шаръий томонини сўрайди, ўғлига хат ёзиб, тез етиб келишини буюради, келинни қийин-қистовга олади. Лекин ғишт қолипидан кўчган, энди бу фожиавий ишни ортига қайтаришнинг имкони қолмаган эди...
Тошкентлик бир йигит эса дадасининг “ахлоқсизлиги” устидан турли ахборот воситаларига ёзишга мажбур бўлиб юрибди. Маълум бўлишича, йигитнинг онаси вафот этганига беш йилча бўлибди. Отанинг уйлантириб қўйиш ҳақидаги таклифлари унинг